Forskjell mellom versjoner av «Modernisme»

Revisjonen fra 4. okt. 2020 kl. 15:58

Modernisme

Modernisme er eit interdisiplinært omgrep.^[1] Innanfor disiplinen kunst inneber omgrepet ei form for lausriving frå tradisjonar og ei utforsking av eigenart.^[2] Modernismen kan med det tolkast som eit alternativ til innarbeidde kunstnariske konvensjonar, og det allereie frå midten av 1800-tallet. I Noreg oppstår det noko seinare. Ein av dei første modernistane innan målarkunsten var franske Edouard Manet.^[3] Han lagde i 1863 verket Olympia (Ill. 1), eit motiv av ei naken kvinne, men malt utan dei tradisjonelle konvensjonane.^[4] Målaren blei difor kritisert for å ha produsert eit maleri utan mening, perspektiv eller innhald, og han representerte med dette ei form for autonom kunst, eit sentralt stikkord for modernismen. Ein av dei mest kjende kunstkritikarane frå det 20. århundre i Amerika, Clement Greenberg, skreiv i 1960 Modernist Painting.^[5] Teksten er i dag eit viktig verk i forståinga av modernismen. Greenberg meinte at Manet malte dei første modernistiske maleria og grunna sin påstand i korleis dei var utforma. Overflata på lerretet var ikkje forsøkt skjult og malingsstrøka var ikkje bearbeidd slik at verket likna ein illusjon. Clement Greenberg hevda at; «hver kunstform måtte, gjennom sine egne fremgangsmåter og sine egne verker, bestemme hvilke virkninger den enkelte kunstform var alene om å besitte.»^[6] Han understreka deretter at maleriet er den einaste kunstforma som må forholde seg til ei flate, og at flaten derfor kan omfamnast og utforskast, ikkje unnlatast. Omgrepet «overflate» blei og er eit viktig aspekt i diskusjonen og kritikken av modernismen i kunsten. Greenberg meinte at det var eit poeng for kunsten å avdekke kunsten ved å unngå å imitere kunst. Gunnar Danbolt forklarer det slik; «dersom kunst er imitasjon er den redusert til eit teikn som først får meining i kraft av noko anna, som ikkje er kunst, for eksempel ei eller anna form for røyndom – ein elg, ei sjøløve eller eit menneske. Men er ikkje også kunsten røyndom – ikkje i kraft av noko anna, men i kraft av seg sjølv?».

Norges første modernist/modernisme i skulpturkunst og Aase Texmon Rygh

Aase Texmon Rygh har blitt karakterisert som Noregs første kunstnar til å vise at kunst kan vere kunst i kraft av seg sjølv, og det allereie i 1952. Øivind Storm Bjerke skildrar det slik «Texmon Ryghs kunst føyer seg inn i en bestrebelse i det 20.århundres skulptur på å finne frem til skulpturens egenart som kunstart». Akkurat slik Greenberg hevdar at overflate er maleriets eigenart, skriv han at tredimensjonalitet er skulpturkunstens eigenart. Dyrking av det som skil skulpturkunsten frå anna kunst, er akkurat det Aase Texmon Rygh har gjort i sin produksjon. Gjennom Møbiusserien, og mellom anna Møbius rund (Ill. 2), viser ho tredimensjonalitet og eit verk utan noko åpentbart imiterinsmotiv. Texmon Rygh verker tydeleg i sin modernistiske produksjon, ved å ikkje etterlikne noko vi kjenner.

1. ↑ Harrison, Charles & Paul Wood red. 2003. Art in theory 1900-2000. An anthology of changing ideas. Malden: Blackwell, s. 141
2. ↑ Danbolt, Gunnar. Norsk kunsthistorie, Bilder og skulptur frå vikingtida til i dag. Oslo: Det Norske Samlaget, 3. utgåve 2018, s. 194-198.
3. ↑ Harrison, Charles & Paul Wood red. 2003. Art in theory 1900-2000. An anthology of changing ideas. Malden: Blackwell, s. 775.
4. ↑ Danbolt, Gunnar. Norsk kunsthistorie, Bilder og skulptur frå vikingtida til i dag. Oslo: Det Norske Samlaget, 3. utgåve 2018, s. 196-197.
5. ↑ Harrison, Charles & Paul Wood red. 2003. Art in theory 1900-2000. An anthology of changing ideas. Malden: Blackwell, s. 773-779.
6. ↑ Greenberg, Clement 2004 (eller senere/andre utgaver). Den modernistiske kunsten. Pax Forlag, Oslo, ”Modernistisk maleri” s. 143.