Modernisme
Modernisme
Modernisme er eit interdisiplinært omgrep.[1] Innanfor disiplinen kunst, inneber omgrepet ei form for lausriving frå tradisjonar og ei utforsking av eigenart.[2] Modernismen kan med det tolkast som eit alternativ til innarbeidde kunstnariske konvensjonar, og det allereie frå midten av 1800-tallet. I Noreg oppstod det noko seinare. Ein av dei aller første modernistane innan malerkunsten var franske Edouard Monet. Han lagde i 1863 eit verk kalla Olympia.[3] Motivet var ei naken kvinne, men ho var malt utan dei tradisjonelle konvensjonane. Manet blei difor kritisert for å ha produsert eit maleri utan meining, perspektiv eller innhald. Verket representerte med dette ei form for autonom kunst, ein sentralt karakteristikk for modernistisk kunst.
Ein av dei mest kjende kunstkritikarane frå det 20. århundre i Amerika, Clement Greenberg, skreiv i 1960 Modernist Painting.[4] Teksten er i dag eit viktig verk for forståinga av modernismen. Greenberg meinte at Manet malte dei første modernistiske maleria, og grunna påstanden sin i korleis dei var utforma.[5] Overflata av lerretet var ikkje forsøkt skjult og malerstrøka var ikkje bearbeidd slik at verket fremstod illusjonistisk. Clement Greenberg hevda at "hver kunstform måtte, gjennom sine egne fremgangsmåter og sine egne verker, bestemme hvilke virkninger den enkelte kunstform var alene om å besitte." [6] Han påpeika deretter at maleriet var den einaste kunstforma som måtte forholde seg til ei flate, og flata burde difor utforskast og ikkje unnlatast. Omgrepet "overflate" blei og er eit viktig aspekt i diskusjonen og kritikken av modernistisk kunst.[7] Greenberg prøvde å oppfordre til å avdekke kunsten (i rein form) ved å unngå imitere kunst.[8] Gunnar Danbolt forklarer det slik; "dersom kunst er imitasjon er den redusert til eit teikn som først får meining i kraft av noko anna, som ikkje er kunst, for eksempel ei eller anna form for røyndom - ein elg, ei sjøløve eller eit menneske. Men er ikkje også kunsten røyndom - ikkje i kraft av noko anna, men i kraft av seg sjølv?[9]
Modernisme og skulpturkunst
Aase Texmon Rygh har blitt karakterisert som Noregs første modernistiske kunstnar innen skulptur.[10] Texmon Rygh har vist at kunst kan vere kunst i kraft av seg sjølv. Øivind Storm Bjerke skildrar det ved å skrive "Texmon Ryghs kunst føyer seg inn i en bestrebelse i det 20. århundres skulptur på å finne frem til skulpturens egenart som kunstart." [11]Akkurat slik Greenberg hevdar at overflate er maleriets eigenart, skriv han at tredimensjonalitet er skulpturkunstens eigenart.[12] Dyrking av det som skil skulptur frå anna kunst har Aase Texmon Rygh vist gjennom sitt lange kunstnerskap. I verket "Møbius rund" (Ill. 1), demonstrerer ho ei enkel autonom form. Kunstnaren står for ein stor modernistiske produksjon, ved å utforske form i seg sjølv, og ved å ikkje etterlikne eller imitere noko vi allereie kjenner.[13]
Referanser
- ↑ Harrison, Charles & Paul Wood red. 2003. Art in theory 1900-2000. An anthology of changing ideas. Malden: Blackwell, s. 774.
- ↑ Danbolt, Gunnar. Norsk kunsthistorie, Bilder og skulptur frå vikingtida til i dag. Oslo: Det Norske Samlaget, 3. utgåve 2018, s. 194199.
- ↑ Danbolt, Gunnar. Norsk kunsthistorie, Bilder og skulptur frå vikingtida til i dag. Oslo: Det Norske Samlaget, 3. utgåve 2018, s. 196-197.
- ↑ Harrison, Charles & Paul Wood red. 2003. Art in theory 1900-2000. An anthology of changing ideas. Malden: Blackwell, s. 773-779.
- ↑ Harrison, Charles & Paul Wood red. 2003. Art in theory 1900-2000. An anthology of changing ideas. Malden: Blackwell, s. 775.
- ↑ Greenberg, Clement 2004 (eller senere/andre utgaver). Den modernistiske kunsten. Pax Forlag, Oslo, ”Modernistisk maleri” s. 143.
- ↑ Kirkholt, Tore 2002. ”Kritikken av overflaten”. Kunst og Kultur, nr. 4, 194-217.
- ↑ Harrison, Charles & Paul Wood red. 2003. Art in theory 1900-2000. An anthology of changing ideas. Malden: Blackwell, s. 775.
- ↑ Danbolt, Gunnar. Norsk kunsthistorie, Bilder og skulptur frå vikingtida til i dag. Oslo: Det Norske Samlaget, 3. utgåve 2018, s. 338.
- ↑ Danbolt, Gunnar. Norsk kunsthistorie, Bilder og skulptur frå vikingtida til i dag. Oslo: Det Norske Samlaget, 3. utgåve 2018, s. 338.
- ↑ Bjerke, Øivind Storm. Aase Texmon Rygh. Forlaget Press, 2010, s. 155.
- ↑ Harrison, Charles & Paul Wood red. 2003. Art in theory 1900-2000. An anthology of changing ideas. Malden: Blackwell, s. 776.
- ↑ Bjerke, Øivind Storm. Aase Texmon Rygh. Forlaget Press, 2010, s. 153-156.
